1 Maja Święto Pracy, Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy to międzynarodowe święto klasy robotniczej i ludzi pracy obchodzone od 1890 roku, upamiętniające tragiczne wydarzenia z maja 1886, które miały miejsce podczas strajku na rzecz wprowadzenia 8-godzinnego dnia pracy w Chicago (USA).
Pod koniec XIX w. w USA rozpoczęły się protesty robotników i robotnic przeciwko fatalnym warunkom pracy, niskim płacom i dwunastogodzinnemu dniowi pracy. W 1884 roku Federacja Organizacji Robotniczych wezwała amerykańskie władze lokalne do zagwarantowania 8 –godzinnego dnia pracy od 1 maja 1886. W związku ze sprzeciwem pracodawców i władz, w całych Stanach Zjednoczonych strajkowało ok. 350 tys. robotników i robotnic.
W lutym 1886 jeden z pracodawców z Chicago w odpowiedzi na roszczenia zwolnił wszystkie zatrudnione osoby i zatrudnił nową kadrę. Działacze związkowi przygotowali demonstrację, która odbyła się 1 maja. W pokojowej demonstracji wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy osób. Dwa dni później robotnicy i robotnice zorganizowali/ły kolejny wiec, który zakończył się tragicznie. W wyniku starć z policją zginęło kilka osób (nie jest znana dokładna liczba), a kilkadziesiąt zostało rannych. Przywódcami tej i kolejnych akcji byli działacze związkowi – w większości anarchiści, ludzie sprzeciwiający się wyzyskowi kapitalistycznemu, walczący o równość społeczną.
4 maja odbyła się kolejna manifestacja, która przebiegała spokojnie do momentu, kiedy nieznany sprawca (najprawdopodobniej prowokator) rzucił w tłum bombę, która zabiła policjanta. Policja sięgnęła po broń. W wyniku strzelaniny zginęło 12 osób, w tym 8 – policjantów. Te wydarzenia nazywane są „masakrą na placu Haymarket”.
W 1889 roku kongres założycielski II Międzynarodówki Socjalistycznej podjął uchwałę o ustanowieniu międzynarodowego dnia walki o ośmiogodzinny dzień pracy. Jest on obchodzony 1 maja i upamiętnia wydarzenia z Chicago.
W Polsce 1 maja kojarzy się ze świętem komunistycznym, bo był przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą (PZPR) wykorzystywany do propagandowych, obowiązkowych – a przez to znienawidzonych – pochodów. Jednak po 1989 roku odzyskuje swoje pierwotne znaczenie dnia walki o prawa pracownicze. Dziś, mimo że od wydarzeń w Chicago upłynęło już ponad 120 lat, pracownicy i pracownice nadal domagają się ochrony swoich praw oraz zabezpieczeń socjalnych.
Jacek Kuroń (03.03.1934-17.06.2004)
Działacz opozycyjny, polityk, działał w obronie praw robotników i praw człowieka. Ukończył wydział Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego. Działalność społeczną zaczynał w harcerstwie, później wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej (ZMP) i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ( PZPR). Został usunięty z tej organizacji za tzw. krytykę koncepcji ideowej – krytykę komunizmu. W 1963 r. wraz z grupą przyjaciół, w tym z Karolem Modzelewskim, opracował słynny „List otwarty do członków partii”- krytyczną analizę ustroju politycznego, ekonomicznego i społecznego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL). Cała grupa została zatrzymana przez Służbę Bezpieczeństwa, a list zarekwirowany. W „Liście otwartym…” opisano konflikt pomiędzy klasą robotniczą i centralną biurokracją polityczną oraz przedstawiono wizję nowego ustroju, która opierała się na systemie rządów rad robotniczych. „List …” był przedrukowywany i kolportowany nielegalnie w Polsce, a następnie – opublikowany za Zachodzie i uznany za jedną z najdojrzalszych prób krytyki systemu realnego komunizmu, podejmowanych z perspektywy ideowej rewolucyjnego marksizmu.
Jacek Kuroń był współzałożycielem Komitetu Obrony Robotników (1976 r.), jednym z organizatorów jego prac i twórców strategii działania. Prowadził ośrodek zbierania informacji o represjach, utrzymywał kontakty z dziennikarzami zagranicznymi oraz emigracją. Odegrał znaczną rolę w inspirowaniu niezależnego ruchu robotniczego, wysuwając m.in. słynne hasło: „ nie palcie komitetów, ale zakładajcie własne”. W lipcu i sierpniu 1980 r. był współorganizatorem sieci informacji o ruchu strajkowym, a od września 1980 doradcą Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w Gdańsku, następnie Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”. Był jednym z autorów strategii działania Związku. Internowany i aresztowany pod zarzutem próby obalenia ustroju. Współpracował z podziemnymi strukturami „Solidarności” oraz z prasą podziemną. W 1988 roku wszedł w skład Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność”, w 1989 brał udział w rozmowach Okrągłego Stołu. Po 1989 roku był posłem na Sejm (przez 4 kadencje), dwukrotnie – ministrem pracy i polityki socjalnej, wiceprzewodniczącym Unii Demokratycznej, a następnie Unii Wolności. Zainicjował wiele akcji i organizacji społecznych (np. powstanie Fundacji „Pomoc Społeczna SOS” czy Uniwersytetu Powszechnego im. Jana Józefa Lipskiego w Teremiskach). W 1995 roku kandydował na urząd Prezydenta RP. Był również wieloletnim przewodniczącym Komisji Sejmowej do Spraw Mniejszości Narodowych.
Źródło: Kalendarz Praw Człowieka, Fundacja Autonomia, Kraków
